rozwiń menu główne

07.06.2019

15. ROCZNICA POWOŁANIA MUZEUM I MIEJSCA PAMIĘCI W BEŁŻCU

Organizatorem Muzeum w Bełżcu jest minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Jednostka została powołana w grudniu 2003 roku pod nazwą Muzeum-Miejsce Pamięci w Bełżcu, jako oddział Państwowego Muzeum na Majdanku w Lublinie. Od 2018 roku placówka funkcjonuje jako „Muzeum i Miejsce Pamięci w Bełżcu. Niemiecki nazistowski obóz zagłady (1942-1943). Oddział Państwowego Muzeum na Majdanku”.

Jednym z inicjatorów jego powstania był Miles Lerman, który jako przewodniczący Rady Muzealnej Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie w latach 80. XX w. zwrócił uwagę na fatalny stan zachowania pomników upamiętniających ofiary Holocaustu. W konsekwencji jego działań w 1995 roku doszło do podpisania porozumienia pomiędzy Rządem Polski i Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie zakładającego przygotowanie nowego upamiętnienia na terenie byłego niemieckiego obozu zagłady Żydów w Bełżcu.

W wyniku konkursu przeprowadzonego w 1997 roku wyłoniono zwycięski projekt, który opracowała grupa artystów rzeźbiarzy w składzie: Andrzej Sołyga, Marcin Roszczyk i Zdzisław Pidek. Całość upamiętnienia opracowano przy współpracy z Biurem Architektonicznym DDJM z Krakowa, dla którego pracowali autorzy budynku muzeum i projektu budowlanego: arch. Marek Dunikowski, arch. Jarosław Kutniowski, arch. Piotr Czerwiński, arch. Piotr Uherek. Za konstrukcję odpowiedzialny był: prof. Jan Grabacki. W procesie realizacji upamiętnienia Rząd Polski reprezentował Andrzej Przewoźnik, Sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, natomiast od 2002 roku stronę Żydów amerykańskich reprezentował rabin Andrew Baker, dyrektor ds. międzynarodowych Amerykańskiego Komitetu Żydowskiego (AJC).

W dniu 3 czerwca 2004 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum – Miejsca Pamięci w Bełżcu. W tej uroczystości uczestniczyli: prezydent RP Aleksander Kwaśniewski, parlamentarzyści, przedstawiciele władz kościelnych, członkowie korpusów dyplomatycznych akredytowanych w Polsce, fundatorzy i przedstawiciele środowisk żydowskich z całego świata.

Głównym zadaniem założenia pomnikowego na terenie byłego obozu zagłady w Bełżcu jest oddanie czci zamordowanym tu Żydom zgodnie z tradycją judaistyczną. Koncepcja architektoniczno-rzeźbiarska obejmuje obszar, którego najważniejszym elementem kompozycji jest przestrzeń zbiorowej mogiły. W miejscu, w którym znajdowała się bocznica kolejowa usytuowane zostało główne wejście na cmentarzysko, jego częściami są „Rampa” i budynek muzeum. W końcowej części muru znajduje się kompozycja rzeźbiarska wykonana z podkładów kolejowych symbolizująca stos spaleniskowy. Zejściem z „Rampy” jest „Szczelina-Droga”, która prowadzi do „Niszy Ohel” – pod granitową ścianę i znajdujące się po przeciwnej stronie kamienne tablice z symbolicznymi imionami ofiar.

W budynku muzealnym zainstalowano ekspozycję „Bełżec – obóz zagłady” , której scenariusz przygotował międzynarodowy zespół: Jacek Nowakowski, Michael Berenbaum - USA, Robert Kuwałek oraz Jerzy Halbersztadt - Polska. Na wystawie za pomocą fotografii oraz materiałów audiowizualnych przedstawiona została historia SS-Sonderkommando Bełżec (obozu zagłady w Bełżcu) oraz polityka eksterminacyjna okupantów niemieckich na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Stronę plastyczną ekspozycji opracowało biuro projektowe Nizio Design International z Warszawy we współpracy z Gallagher Associates z Bethesdy w USA.

Do zadań Muzeum i Miejsca Pamięci w Bełżcu należą dwa obszary działań – związane z funkcjonowałem instytucji jako miejsca pamięci oraz działalnością merytoryczną w zakresie edukacji i historii obozu. Pierwszy obszar to przede wszystkim zadania związane z utrzymaniem w należytym porządku terenu muzeum i miejsca pamięci oraz znajdujących się tam obiektów, odpowiedzialnością za udostępnianie ekspozycji muzealnej, monitorowanie jej stanu technicznego oraz zapewnienie prawidłowej obsługi zwiedzających, w tym prowadzenie kiosku z wydawnictwami. Zadania związane z historią miejsca to gromadzenie, zabezpieczenie, ewidencjonowanie, przechowywanie i opracowywanie naukowe reliktów związanych z obozem, a także gromadzenie materiałów źródłowych i zdjęć dotyczących obozu w postaci kopii (oryginały są przechowywane w archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku). Do zadań związanych z organizowaniem działalności edukacyjnej należy upowszechnianie wiedzy o byłym niemieckim nazistowskim obozie w Bełżcu poprzez wystawy, publikacje, odczyty, sesje i seminaria. Muzeum w Bełżcu realizuje swoje zadania przez współpracę z poszczególnymi komórkami organizacyjnymi Państwowego Muzeum na Majdanku oraz przez wykonywanie zadań zleconych przez dyrektora.

Jednym z podstawowych sposobów realizacji dokumentowania i upamiętniania ofiar jest rozpoczęty w 2004 roku projekt „Każda ofiara ma swoje imię”, w ramach którego na podstawie ankiet zbierane są dane ofiar. Pokłosiem 10 lat prac dokumentacyjnych była publikacja pt. „Każda ofiara ma imię”/„Every victim has a name” – albumu wydanego w 2014 roku, zawierającego fotografie osób zamordowanych w obozie zagłady w Bełżcu. Publikację przygotowywaną na podstawie materiałów archiwalnych nadesłanych do Muzeum przez rodziny ofiar opracowała Ewa Koper. W ramach projektu dotychczas udało się zgromadzić dane około 3 tys. ofiar obozu.

Przez pracowników Muzeum w Bełżcu spisywane są również relacje oraz realizowane nagrania audio i video dotyczące okresu okupacji niemieckiej w kontekście zagłady Żydów, a szczególnie dotyczące obozu zagłady w Bełżcu. Inwentarz relacji zawiera aktualnie ponad 120 pozycji.

W Muzeum organizowane są corocznie uroczystości upamiętniające ofiary obozu w rocznice pierwszych deportacji do obozu zagłady w Bełżcu i rozpoczęcia „Aktion Reinhardt” – zagłady Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Uroczystości upamiętniające odbywają się 17 marca (lub w inny dzień, który nie jest wolny od pracy) z udziałem przedstawicieli władz lokalnych i centralnych, gości z kraju i zagranicy. Od kilku lat w trakcie uroczystości prezentowane są montaże słownomuzyczne przygotowane przez uczniów Gimnazjum Publicznego im. Sprawiedliwych wśród Narodów Świata w Bełżcu lub Zespołu Szkół im. Piotra Firleja w Lubartowie.

Muzeum uczestniczy w obchodach Dnia Pamięci Ofiar Holokaustu, przypadającego w rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim 19 kwietnia 1943 roku. Najczęściej są to wykłady lub zajęcia z młodzieżą realizowane przy współpracy lokalnych szkół, instytucji kultury lub stowarzyszeń.

Na terenie Muzeum i Miejsca Pamięci w Bełżcu corocznie w kwietniu organizowane są „Marsze Żywych” – podróże studyjne młodzieży z Izraela i innych krajów.

W 2012 r. przy udziale pracowników muzeum na terenie Bełżca powstał pomnik upamiętniający ofiary niemieckiego obozu pracy istniejącego w 1940 roku. Od tego czasu, 26 października obchodzony jest również Dzień Pamięci o zagładzie Romów.

Muzeum prowadzi działalność w zakresie edukacji historycznej i świadczy usługi przewodnickie. Główną formą edukacji są lekcje muzealne, pobyty studyjne, warsztaty historyczne dla grup polskich jak i międzynarodowych. Pracownicy merytoryczni muzeum realizują tematy związane z historią obozu, „Akcją Reinhart”, ale też zajęcia o losach dziecka żydowskiego w czasach nazizmu, o Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, a także cieszące się dużym zainteresowaniem lekcje o tradycji i kulturze żydowskiej.

W Muzeum prezentowane są również fotograficzno-dokumentalne wystawy czasowe wypożyczone lub opracowane przez pracowników, do tej pory można było ich zwiedzić 13: „Ślady kultury żydowskiej w powiatach tomaszowskimi lubaczowskim”, „Twarze i historie”, „Synagogi na Zamojszczyźnie po II wojnie światowej”, „Zapomniani”, „Okupacja niemiecka Zamojszczyzny 1939-1944”, „Każda ofiara ma swoje imię”, „Hayo Haya ha-olam. Był sobie świat…”, „Obrazki domowe – Lwów1942”, „Ślady społeczności żydowskiej w mojej miejscowości”, „Przywracać pamięć. Holocaust na terenie Galicji”, „Bełżec w latach 1918-2015”, „Res non humana – rzecz nieludzka. Okupacja niemiecka Zamojszczyzny 1939-1944”, „Szmul Zygielbojm. Milczeć nie mogę i żyć nie mogę”.

Muzeum – Miejsca Pamięci w Bełżcu do 2018 roku odwiedziło ponad 460 tys. osób, w tym około 95 tys. z zagranicy.

Po pełnym powiększeniu użyj klawiszy strzałek, aby zmienić obraz oraz klawisza ESC, aby zamknąć powiększenie

  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB
  • Pokaż powiększenie powyżej: 15. lecie MMPB

Społeczności

polski

english