Czternaście referatów i zapis dwóch interdyscyplinarnych debat – ukazała się „Historia w przestrzeniach pamięci. Obozy – ‘miejsca po’ – muzea”, red. Tomasz Kranz. Jest to trzeci tom cyklu poświęconego muzealnictwu martyrologicznemu, ukazującego się w ostatnich latach nakładem PMM. Praca stanowi plon konferencji naukowej zorganizowanej w 2019 roku w związku z jubileuszem 75-lecia działalności Muzeum.

Publikacja, podobnie jak dwa poprzedzające ją tomy, obejmuje refleksją naukową zagadnienia związane z historią powstania i różnymi aspektami funkcjonowania muzeów w poobozowych miejscach pamięci. Autorami tekstów są pracownicy tych instytucji i zainteresowani problematyką badacze akademiccy z różnych ośrodków w Polsce i zagranicą. W swoich artykułach podejmują oni kluczowe dla muzeów martyrologicznych problemy, nawiązując zarówno do inspiracji teoretycznych płynących z głównego nurtu badań nad pamięcią Zagłady, jak i własnej praktyki muzealnej. Mierzą się z tematyką funkcjonowania historii w miejscach i muzeach pamięci w szerokim spektrum ich społecznych ról i z różnych perspektyw poznawczych.

„Właściwe zrozumienie relacji zachodzącej między obozem i miejscem jest niezwykle istotne dla problematyki prezentowanego tomu. Nawet w przypadku przywołanego już Muzeum na Majdanku, które zaczęto tworzyć jesienią 1944 r., zaledwie trzy miesiące po wyjściu z obozu ostatniego transportu ewakuacyjnego, nie opiera się ona na ciągłości. Miejsca pamięci nie są bowiem kontynuacją określonych tradycji czy form życia, są miejscami poobozowymi. Nieco inaczej ich ontologiczną specyfikę oddaje sformułowanie ‘miejsca-po-obozach’, gdzie przyimek ‘po’ występuje w dwóch znaczeniach: przestrzennym (pozostałe po) i czasowym (istniejące po)” – pisze we Wstępie Tomasz Kranz.

Adresatami publikacji są nie tylko muzealnicy, ale też przedstawiciele nauk humanistycznych i społecznych oraz praktycy – nauczyciele i edukatorzy, którzy coraz częściej podejmują tematy dotyczące pamięci miejsc, stanowiących tragiczną spuściznę II wojny światowej.

Autorzy tekstów i uczestnicy debat:

Monika Bednarek

Paulina Florjanowicz

Dorota Folga-Januszewska

Kinga Anna Gajda

Bartłomiej Grzanka

Tomasz Hanejko

Agata Jankowska

Agnieszka Kłys

Katarzyna Kocik

Tomasz Kranz

Wojciech Lenarczyk

Marcin Michniowski

Justyna Nowak

Marcin Owsiński

Roma Sendyka

Dorota Sula

Andrzej Stępnik

Bogusław Szmygin

Marta Śmietana

Piotr Tarnowski

Robert Traba

Wiesław Wysok

Anna Ziębińska-Witek

---

„Książka odzwierciedla świadomość historycznej zmienności funkcji pełnionych najpierw przez obozy, a następnie przez «miejsca-po-obozach», od momentu zakończenia wojny do chwili obecnej. Takie ujęcie daje całościowy wgląd w przeszłość tych miejsc i pozwala na zrównoważenie dwóch istotnych misji muzeum martyrologicznego w przestrzeni społecznej – upamiętniania oraz dawania świadectwa i tworzenia historycznego przekazu.

Recenzowana publikacja stanowi cenny przykład dobrych praktyk i nowatorskich rozwiązań koncepcyjnych, niezbędnych w mierzeniu się z trudnymi obszarami tematycznymi, jakimi są niezmiennie muzea-obozy. Jest to praca godna polecenia nie tylko środowisku specjalistów, a więc muzealnikom, ale również szerszemu gronu badaczy i nauczycieli akademickich. To zarazem pozycja, która powinna zostać upowszechniona w kręgu nauczycieli historii i wiedzy o społeczeństwie, a także innych szkolnych przedmiotów humanistycznych zaangażowanych w projekty edukacyjne”.

Fragment recenzji prof. dr hab. Violetty Julkowskiej

---