W 80. rocznicę przybycia pierwszego transportu lubelskich Żydów z getta na Podzamczu do obozu zagłady w Bełżcu, co zapoczątkowało program masowej zagłady realizowany przez III Rzeszę pod kryptonimem „Einsatz Reinhardt”, spotkaliśmy się w budynku Collegium Iuridicum KUL, by w formie dyskusji panelowej przypomnieć o tamtych wydarzeniach.

O znaczeniu akcji „Reinhardt dyskutowali czołowi historycy zajmujący się tematyką Zagłady: dr hab. Adam Kopciowski z UMCS, dr hab. Dariusz Libionka związany na co dzień z Państwowym Muzeum na Majdanku i Instytutem Filozofii i Socjologii PAN, ” dyrektor Państwowego Muzeum na Majdanku dr Tomasz Kranz. Za pośrednictwem komunikatora internetowego w dyskusji wziął również udział Stephan Lehnsteadt, profesor studiów nad Holokaustem i studiów żydowskich w Touro College w Berlinie.

Wśród omawianych zagadnień znalazły się m.in. znaczenie akcji „Reinhardt” jako procesu historycznego, funkcjonowanie terminu „Einsatz Reinhardt” we współczesnej świadomości i dyskursie społecznym oraz ogólny stan wiedzy o Zagładzie.

Stephan Lehnsteadt, który zdefiniował akcję „Reinhardt” jako „centralny punkt Holokaustu”, podkreślał konieczność refleksji nad jej znaczeniem w odniesieniu zarówno do nowo odkrytych faktów i informacji, jak i nowych możliwości badawczych.

Adam Kopciowski zwracał z kolei uwagę na totalny charakter zagłady i zniszczenia – „zarówno w sensie ludzkim, ale także w skali materialnej – zatarte zostały ślady dziedzictwa żydowskiego, funkcjonowania przez kilkaset lat społeczności żydowskich na obszarze Polski”.

Dariusz Libionka mówił o znaczeniu „Einsatz Reinhardt” na płaszczyźnie międzynarodowej: „Od początku sztab akcji ‘Reinhardt’, który pracował w tym budynku, planował również działania przeciwko Żydom niemieckim, austriackim, czeskim, słowackim. Wraz z rozpoczęciem deportacji Żydów polskich do obozu zagłady w Bełżcu przysyłano na Lubelszczyznę Żydów właśnie z tych państw. […] Albo do czasowego zamieszkania tutaj, albo bezpośrednio do obozów zagłady. Tak było w 1942 roku. W 1943 roku trafiali do obozów zagłady Żydzi francuscy, holenderscy, greccy, jugosłowiańscy, rosyjscy”.

Podsumowując debatę Tomasz Kranz, podkreślał, że „zrozumienie akcji ‘Reinhardt’ bez szerszego kontekstu zarówno historycznego, jak i społecznego jest dość trudne. […] Po obozach akcji ‘Reinhardt’ praktycznie nie było śladów, bo zostały zniszczone. Nie było bardzo długo muzeów, które mogłyby prowadzić pracę, przekazywać wiedzę i ją popularyzować – zwracać uwagę opinii publicznej i kształtować świadomość historyczną”.

Dyskusja panelowa zorganizowana 17 marca w budynku dawnego sztabu „Einsatz Reinhardt” zapoczątkowała cykl wydarzeń popularnonaukowych, naukowych i edukacyjnych organizowanych przez Państwowe Muzeum na Majdanku w ramach obchodów 80. rocznicy akcji „Reinhardt”.